ساختن راه. (یادداشت مؤلف). ساختن و بنا کردن راه میان شهرها و آبادی ها اعم از راه آهن و شوسه و جز آن. بشر از دیرباز، برای تهیه وسایل و رفع نیازمندیها بفکر مسافرت از نقطه ای به نقطۀ دیگر بوده و برای تأمین این منظور راه هایی را لازم داشته است، ولی چون فاصله همه نقاط را به آسانی نمیتوانسته است بپیماید از اینرو به کشیدن راههای گوناگون در ادوار مختلف دست زده است. کشیدن راهها پابپای پیشرفت تمدن تکامل یافته و بتدریج از کشیدن راههای پیاده رو و مالرو تا راه آهن وراههای دریایی و هوایی رسیده است. امروزه در کشیدن راه آهن و جز آن اصولا نکات زیر در نظر گرفته میشود: 1- مسائل اقتصادی از قبیل هزینه و سود آن و اهمیت صادرات و واردات محل. 2- احتراز از رودخانه ها و دره ها و کوهها و انتخاب کوتاهترین فاصله تا حدود امکان. 3- آبادی نقاط حاصلخیز که در سر راه قرار دارند برای حمل فرآورده های آنها. 4- ملاحظات سوق الجیشی و سپاهیگری. 5- مسافرت بین محل های سر راه. و رجوع به راهسازی شود. - راه خود را کشیدن و رفتن، بی هیچ مقاومتی و امتناعی و اعتراضی یا توجهی بدیگران عازم شدن
ساختن راه. (یادداشت مؤلف). ساختن و بنا کردن راه میان شهرها و آبادی ها اعم از راه آهن و شوسه و جز آن. بشر از دیرباز، برای تهیه وسایل و رفع نیازمندیها بفکر مسافرت از نقطه ای به نقطۀ دیگر بوده و برای تأمین این منظور راه هایی را لازم داشته است، ولی چون فاصله همه نقاط را به آسانی نمیتوانسته است بپیماید از اینرو به کشیدن راههای گوناگون در ادوار مختلف دست زده است. کشیدن راهها پابپای پیشرفت تمدن تکامل یافته و بتدریج از کشیدن راههای پیاده رو و مالرو تا راه آهن وراههای دریایی و هوایی رسیده است. امروزه در کشیدن راه آهن و جز آن اصولا نکات زیر در نظر گرفته میشود: 1- مسائل اقتصادی از قبیل هزینه و سود آن و اهمیت صادرات و واردات محل. 2- احتراز از رودخانه ها و دره ها و کوهها و انتخاب کوتاهترین فاصله تا حدود امکان. 3- آبادی نقاط حاصلخیز که در سر راه قرار دارند برای حمل فرآورده های آنها. 4- ملاحظات سوق الجیشی و سپاهیگری. 5- مسافرت بین محل های سر راه. و رجوع به راهسازی شود. - راه خود را کشیدن و رفتن، بی هیچ مقاومتی و امتناعی و اعتراضی یا توجهی بدیگران عازم شدن
رده برکشیدن. صف کشیدن. قطار ایستادن. در یک ردیف قرار گرفتن: ز سغد اندرون تا به جیحون سپاه کشیده رده پیش هیتال شاه. فردوسی. یکی خیمه زد پیش آتشکده کشیدند لشکر ز هر سو رده. فردوسی. کشیده رده ایستاده سپاه به روی سپهدارشان بدنگاه. فردوسی. کشیده رده ریدکان سرای به رومی عمود و به چینی قبای. اسدی
رده برکشیدن. صف کشیدن. قطار ایستادن. در یک ردیف قرار گرفتن: ز سغد اندرون تا به جیحون سپاه کشیده رده پیش هیتال شاه. فردوسی. یکی خیمه زد پیش آتشکده کشیدند لشکر ز هر سو رده. فردوسی. کشیده رده ایستاده سپاه به روی سپهدارشان بدنگاه. فردوسی. کشیده رده ریدکان سرای به رومی عمود و به چینی قبای. اسدی
منتقل شدن. (از فرهنگ رازی). راهی شدن. سفر کردن. کوچ کردن. عزیمت کردن: بدان باره اندر کشیدند رخت در شارسان را ببستند سخت. فردوسی. بکشید سوی احمد مرسل رخت بربست زآن دیار کرم بارش. ناصرخسرو. فیض حق هر جا که مردی دید رخت آنجا کشد. سیدحسن غزنوی. عشق آمد و خاص کرد خانه من رخت کشیدم از میانه. نظامی. ندارم جز تویی کآنجا کشم رخت نه تاجی به ز تو کآنجا زنم تخت. نظامی. وطن خوش بود رخت آنجا کشیدند ملک را تاج و تخت آنجا کشیدند. نظامی. دلیران به صحرا کشیدند رخت به کین خواه زنگی کمر کرده سخت. نظامی. چو آمد کنون ناتوانی پدید به دیگر کده رخت باید کشید. نظامی. بخت ار مدد دهد که کشم رخت سوی دوست گیسوی حور گرد فشاند ز مفرشم. حافظ. اشک گرمم چون ز هامون رخت بر جیحون کشید رازداران صدف را آب در گوهر بسوخت. طالب آملی. کلیم رخت به بازار می فروشان کش بسان شیشۀ خالی دماغ ما خشک است. کلیم کاشی. - رخت بیرون یا برون کشیدن از جایی، خارج شدن از آنجای. بیرون شدن از آنجا. بدر شدن. خارج گشتن: ما آزموده ایم در این شهر بخت خویش باید برون کشید از این ورطه رخت خویش. حافظ. پیش از آن کز سیل گردد دست و پای سعی لنگ رخت خود بیرون از این ویرانه می باید کشید. صائب. ، حمل کردن رخت و بنۀ کسی. اثاث و رخت کسی را بردن. خدمتگزاری کسی کردن: من که باشم که به تن رخت وفای تو کشم به دل و دیده و جان بار بلای تو کشم. ؟ (از کلیله و دمنه). - رخت به (بر) صحرا کشیدن، به صحرا رفتن. عازم صحرا شدن. راهی شدن بسوی صحرا: آتش از خوی تو گر رخت به صحرا نکشد داغ بر دل که نهد لالۀ صحرایی را. سیدحسین خالص (از آنندراج). به نزدیکی ساحل چون رسیدیم ز دریا رخت بر صحرا کشیدیم. محمدقلی سلیم (از آنندراج). ، مردن و سفر آخرت کردن. (ناظم الاطباء). کنایه از مردن باشد که سفر آخرت است. (برهان). - رخت به زیر زمین کشیدن، مردن. (مجموعۀ مترادفات ص 325)
منتقل شدن. (از فرهنگ رازی). راهی شدن. سفر کردن. کوچ کردن. عزیمت کردن: بدان باره اندر کشیدند رخت در شارسان را ببستند سخت. فردوسی. بکشید سوی احمد مرسل رخت بربست زآن دیار کرم بارش. ناصرخسرو. فیض حق هر جا که مردی دید رخت آنجا کشد. سیدحسن غزنوی. عشق آمد و خاص کرد خانه من رخت کشیدم از میانه. نظامی. ندارم جز تویی کآنجا کشم رخت نه تاجی به ز تو کآنجا زنم تخت. نظامی. وطن خوش بود رخت آنجا کشیدند ملک را تاج و تخت آنجا کشیدند. نظامی. دلیران به صحرا کشیدند رخت به کین خواه زنگی کمر کرده سخت. نظامی. چو آمد کنون ناتوانی پدید به دیگر کده رخت باید کشید. نظامی. بخت ار مدد دهد که کشم رخت سوی دوست گیسوی حور گرد فشاند ز مفرشم. حافظ. اشک گرمم چون ز هامون رخت بر جیحون کشید رازداران صدف را آب در گوهر بسوخت. طالب آملی. کلیم رخت به بازار می فروشان کش بسان شیشۀ خالی دماغ ما خشک است. کلیم کاشی. - رخت بیرون یا برون کشیدن از جایی، خارج شدن از آنجای. بیرون شدن از آنجا. بدر شدن. خارج گشتن: ما آزموده ایم در این شهر بخت خویش باید برون کشید از این ورطه رخت خویش. حافظ. پیش از آن کز سیل گردد دست و پای سعی لنگ رخت خود بیرون از این ویرانه می باید کشید. صائب. ، حمل کردن رخت و بنۀ کسی. اثاث و رخت کسی را بردن. خدمتگزاری کسی کردن: من که باشم که به تن رخت وفای تو کشم به دل و دیده و جان بار بلای تو کشم. ؟ (از کلیله و دمنه). - رخت به (بر) صحرا کشیدن، به صحرا رفتن. عازم صحرا شدن. راهی شدن بسوی صحرا: آتش از خوی تو گر رخت به صحرا نکشد داغ بر دل که نهد لالۀ صحرایی را. سیدحسین خالص (از آنندراج). به نزدیکی ساحل چون رسیدیم ز دریا رخت بر صحرا کشیدیم. محمدقلی سلیم (از آنندراج). ، مردن و سفر آخرت کردن. (ناظم الاطباء). کنایه از مردن باشد که سفر آخرت است. (برهان). - رخت به زیر زمین کشیدن، مردن. (مجموعۀ مترادفات ص 325)
نوشتن. نگاشتن. (ناظم الاطباء) (از یادداشت مؤلف) : خانه دل سبیل کن بر می رقم لایباع بر درکش. خاقانی. در عالم علم آفریدن به زین نتوان رقم کشیدن. نظامی. جوانمردان رقم قبول بر آن طاعت کشند که اخلاص مقارن وی باشد. (گلستان). قیاس کردم تدبیر عقل در ره عشق چو شبنمی است که بر بحر می کشد رقمی. حافظ. ، نشان گذاشتن. علامت نهادن: بزرگواری، آزاده ای، که خرد و بزرگ کشیده اند به خود بر ز بندگیش رقم. سوزنی. سرکشان از عشق تو در خاک و خون دامن کشند من کیم در کوی عشقت کاین رقم بر من کشند. خاقانی. در ایام شیخوخیت رقم کفران و سمت عصیان بر چهرۀ خویش کشیدن موجب ملامت و ندامت باشد. (ترجمه تاریخ یمینی ص 39)
نوشتن. نگاشتن. (ناظم الاطباء) (از یادداشت مؤلف) : خانه دل سبیل کن بر می رقم لایباع بر درکش. خاقانی. در عالم علم آفریدن به زین نتوان رقم کشیدن. نظامی. جوانمردان رقم قبول بر آن طاعت کشند که اخلاص مقارن وی باشد. (گلستان). قیاس کردم تدبیر عقل در ره عشق چو شبنمی است که بر بحر می کشد رقمی. حافظ. ، نشان گذاشتن. علامت نهادن: بزرگواری، آزاده ای، که خرد و بزرگ کشیده اند به خود بر ز بندگیش رقم. سوزنی. سرکشان از عشق تو در خاک و خون دامن کشند من کیم در کوی عشقت کاین رقم بر من کشند. خاقانی. در ایام شیخوخیت رقم کفران و سمت عصیان بر چهرۀ خویش کشیدن موجب ملامت و ندامت باشد. (ترجمه تاریخ یمینی ص 39)
معمول رنگریزان است که چون رنگ بر مقصود سیر شود به اشیای ترش آن را بشویند تا نیمرنگ گردد، گویند رنگش را بریدیم. (از آنندراج). برهم خوردن و زائل شدن رنگ مثلاً اگر صباغان قلیا یعنی شخار زیاد بر وزن مقرر داخل رنگ سازند رنگ ضایع می شود. (بهار عجم) : چه حرف پیش برم پیش تندی خویش که رنگ و سمع بریده ست تیغ ابرویش. عبداللطیف خان (از بهار عجم). تا تیغ بدست یار دیده ست رنگ از رخ خون من بریده ست. خالص (از بهار عجم). نی همین از تیغ رگهای شهیدان می برد رنگ خون را هم ترشرویی جانان می برد. اشرف (از آنندراج)
معمول رنگریزان است که چون رنگ بر مقصود سیر شود به اشیای ترش آن را بشویند تا نیمرنگ گردد، گویند رنگش را بریدیم. (از آنندراج). برهم خوردن و زائل شدن رنگ مثلاً اگر صباغان قلیا یعنی شخار زیاد بر وزن مقرر داخل رنگ سازند رنگ ضایع می شود. (بهار عجم) : چه حرف پیش برم پیش تندی خویش که رنگ و سمع بریده ست تیغ ابرویش. عبداللطیف خان (از بهار عجم). تا تیغ بدست یار دیده ست رنگ از رخ خون من بریده ست. خالص (از بهار عجم). نی همین از تیغ رگهای شهیدان می برد رنگ خون را هم ترشرویی جانان می برد. اشرف (از آنندراج)
رنگ باختن. (آنندراج). پریدن رنگ چهره از ترس یا خشم یا بیماری: اگرچه نقش دیوارم بظاهر در گرانخوابی اگر رنگ از رخ گل می پرد بیدار می گردم. صائب (از آنندراج)
رنگ باختن. (آنندراج). پریدن رنگ چهره از ترس یا خشم یا بیماری: اگرچه نقش دیوارم بظاهر در گرانخوابی اگر رنگ از رخ گل می پرد بیدار می گردم. صائب (از آنندراج)
ژنده پوشیدن. دلق پوشیدن. جامۀ رنگ رنگ پوشیدن. رجوع به رنگ ذیل معنی خرقۀ درویشان شود: عشاق را مزاج قناعت بود لطیف تاغایتی که رنگ بپوشند و بو خورند. طالب آملی (از آنندراج)
ژنده پوشیدن. دلق پوشیدن. جامۀ رنگ رنگ پوشیدن. رجوع به رنگ ذیل معنی خرقۀ درویشان شود: عشاق را مزاج قناعت بود لطیف تاغایتی که رنگ بپوشند و بو خورند. طالب آملی (از آنندراج)
خوابانیدن شاخۀ درخت و خاک ریختن بر آن تا ریشه دواند و از آن نهال دیگر به دست آید: هر درخت کوچک که شاخهای آن بزمین نزدیک باشد فرهنگ کشد. (فلاحت نامه). رجوع به معانی فرهنگ و فرهنج شود
خوابانیدن شاخۀ درخت و خاک ریختن بر آن تا ریشه دواند و از آن نهال دیگر به دست آید: هر درخت کوچک که شاخهای آن بزمین نزدیک باشد فرهنگ کشد. (فلاحت نامه). رجوع به معانی فرهنگ و فرهنج شود
زین اسب را استوار کردن. آمادۀ سواری ساختن اسب. تنگ را بر اسب محکم بستن: بیامدبپوشید خفتان جنگ کشیدند بر اسب شبرنگ تنگ. فردوسی. هنوز باش هم آخر چنان شود که سزاست همی کشند بر اسب مرادش اینک تنگ. فرخی. چو گور تنگ شود بر عدو جهان فراخ هر آن زمان که بر اسبش کشیده باشد تنگ. فرخی. هنوزت نگشته ست گهواره تنگ چگونه کشی از بر باره تنگ ؟ اسدی. - تنگ به بر کشیدن، سخت در آغوش گرفتن: از بس کشیده ابر به بر تنگ باغ را میدان خنده بر دهن غنچه تنگ گشت. صائب (از آنندراج). - تنگ در آغوش کشیدن، سخت در آغوش گرفتن. تنگ در بر کشیدن. تنگ به بر کشیدن. تنگ در بغل گرفتن: نکشم تنگ در آغوش نگاهش ترسم که خلد خار به پیراهن نازک بدنی. فطرت (از آنندراج). - تنگ در بر کشیدن، تنگ به بر کشیدن. تنگ در آغوش کشیدن. رجوع به تنگ به بر کشیدن و تنگ و دیگر ترکیبهای آن شود
زین اسب را استوار کردن. آمادۀ سواری ساختن اسب. تنگ را بر اسب محکم بستن: بیامدبپوشید خفتان جنگ کشیدند بر اسب شبرنگ تنگ. فردوسی. هنوز باش هم آخر چنان شود که سزاست همی کشند بر اسب مرادش اینک تنگ. فرخی. چو گور تنگ شود بر عدو جهان فراخ هر آن زمان که بر اسبش کشیده باشد تنگ. فرخی. هنوزت نگشته ست گهواره تنگ چگونه کشی از بر باره تنگ ؟ اسدی. - تنگ به بر کشیدن، سخت در آغوش گرفتن: از بس کشیده ابر به بر تنگ باغ را میدان خنده بر دهن غنچه تنگ گشت. صائب (از آنندراج). - تنگ در آغوش کشیدن، سخت در آغوش گرفتن. تنگ در بر کشیدن. تنگ به بر کشیدن. تنگ در بغل گرفتن: نکشم تنگ در آغوش نگاهش ترسم که خلد خار به پیراهن نازک بدنی. فطرت (از آنندراج). - تنگ در بر کشیدن، تنگ به بر کشیدن. تنگ در آغوش کشیدن. رجوع به تنگ به بر کشیدن و تنگ و دیگر ترکیبهای آن شود
تحمل مشقت و سختی کردن. تعب و زحمت را متحمل شدن. زحمت کشیدن. رنج بردن. مقاسات. (دهار). تکلف. بخشم رنج چیزی بکشیدن. (تاج المصادر بیهقی) : کشیدی ورا گفت بسیار رنج کنون برخور ای رنج دیده ز گنج. فردوسی. این آزادمرد در هوای ما بسیار بلاها دیده است و رنجهای بزرگ کشیده. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 286). و خواجه اسماعیل رنجهای بسیار کشید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 254). خوارزمشاه را رنج باید کشید. (تاریخ بیهقی ص 355). دل بیش کشد رنج چو دلبر دو شود سر گردد رنجور چو افسر دو شود. مسعودسعد
تحمل مشقت و سختی کردن. تعب و زحمت را متحمل شدن. زحمت کشیدن. رنج بردن. مقاسات. (دهار). تکلف. بخشم رنج چیزی بکشیدن. (تاج المصادر بیهقی) : کشیدی ورا گفت بسیار رنج کنون برخور ای رنج دیده ز گنج. فردوسی. این آزادمرد در هوای ما بسیار بلاها دیده است و رنجهای بزرگ کشیده. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 286). و خواجه اسماعیل رنجهای بسیار کشید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 254). خوارزمشاه را رنج باید کشید. (تاریخ بیهقی ص 355). دل بیش کشد رنج چو دلبر دو شود سر گردد رنجور چو افسر دو شود. مسعودسعد
